Niemand wil een sfeer van pesten op de werkvloer, dus het is zaak er alert op te zijn want het komt veel vaker voor dan je denkt.
Een half miljoen mensen wordt weleens gepest op het werk, zo blijkt uit onderzoek van TNO. Onder structureel pesten wordt verstaan dat iemand wekelijks gedurende minimaal een half jaar gepest wordt. Als dat voorkomt, wil je daar als leidinggevende natuurlijk iets aan doen. Allereerst omdat je geen sfeer van pesten wil op de werkvloer. Net als op het schoolplein leidt het vaak tot verdeeldheid in een team. Daarnaast heeft het een behoorlijke impact op het welzijn van diegene die wordt gepest. Demotivatie, ontslag of ernstige burn-out klachten kunnen het gevolg zijn.
Waarom pesten mensen eigenlijk?
Het is meestal een soort machtsspel. De meeste mensen pesten om meer (sociale) status te verkrijgen. Maar pesten kan ook een manier zijn om af te reageren. Of het kan voortkomen uit jaloezie, frustratie of sociaal ongemak.
Hoe pesten eruit ziet
Pesten kan op allerlei manieren tot uiting komen. De basis is dat iemand zich ten koste van iemand anders profileert, bijvoorbeeld door grapjes te maken, openlijk ‘terecht’ te wijzen, iemand te beledigen, bedreigen of continu kritiek geven. Maar denk ook aan dat iemand expres verkeerde informatie doorgeeft of eigendommen stukmaakt. Of dat iemand bedreigende gebaren maakt. Pestgedrag kom je tegen in alle soorten en maten. Of iemand maakt non-verbale gebaren die als bedreigend overkomen.
Het vroegtijdige signaleren van pestgedrag is nodig om de schade te beperken.
- Herken een ‘pester’
Het algemeen profiel van een pester is iemand die in mindere mate in staat is om zijn emoties onder controle te houden. Impulsief, explosief en zelfs agressief gedrag zijn kenmerkend. Ook zie je vaak dat pesters bondjes proberen te sluiten met anderen. Raadzaam is om als leidinggevende goed te kijken, actief te luisteren en feiten te verzamelen van pestmomenten die zich voordoen. Om vervolgens het gesprek aan te gaan met de pester.
Voorbeeld
Je hoort een collega een andere collega aanspreken met een beledigend woord. De ‘gepeste’ collega laat blijken dat ze dit niet prettig vindt. Dit noteer je en je gaat met verschillende mensen in gesprek om meer grip te krijgen op wat er precies gebeurd. Drie bronnen kun je daarbij helpen: je eigen ervaring, de gepeste collega en andere collega’s. Je begint bij de gepeste persoon – hoe ervaart hij het? Het blijkt dat de gepeste het als zeer vervelend ervaart en dat het nu al een tijdje speelt. Daarna ga je na of andere collega’s ook last hebben van het pestgedrag. Dat blijkt niet het geval, maar ze hebben wel iets meegekregen van de beledigingen naar de gepeste persoon in kwestie. Wat blijkt? Andere collega’s hebben het ook weleens gehoord, zij zijn zelf alleen geen slachtoffer van het pestgedrag. Je hebt nu feiten: het verhaal van de gepeste, je eigen ervaring en die van andere collega’s. Dit geeft voldoende punten om een gesprek met de pester aan te gaan.
- De groepsdynamiek verandert
Het is belangrijk om als manager sensitief te zijn voor de groepsdynamiek. Leidinggevenden kunnen soms een onderbuikgevoel hebben over iets wat er speelt. En hoe sneller je signaleert dat er iets niet klopt in het team hoe sneller je kan ingrijpen. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat er een ‘nieuwe’ kern in een groep ontstaat die zich een hogere sociale status aanmeet. De makkelijkste manier om een gevoel bevestigd te krijgen is om met enkele mensen uit het team het gesprek aan te gaan. Kies dan mensen die sterk in het team staan en zorg dat de informatie 100% vertrouwelijk wordt behandeld.
- Vaker ziekmelden met vage redenen
Wanneer er sprake is van pesten, zal de frequentie van ziekmelding bovengemiddeld zijn. De klachten zijn dan vaak vaag. Iemand heeft hoofdpijn, een gevoel van stress of het gaat niet zo lekker met een persoon in het algemeen. Wanneer je als leidinggevende vermoedt dat er iets speelt, ga het gesprek dan aan. Heb er dan begrip voor dat iemand misschien niet durft aan te geven dat er iets aan de hand is. Mogelijk voelt iemand zich bedreigd; zij durven het pestgedrag bijvoorbeeld niet toe te geven uit angst dat het pestgedrag zal verergeren. Of ze zijn te trots om het te willen melden. Hierbij is het dus aan te raden om naar een extern persoon te verwijzen, bijvoorbeeld een coach of vertrouwenspersoon, als onafhankelijke gesprekspartner.
Wat doe je als je weet wie de pester is
Een goede oplossing is – en dat kan wat radicaal aanvoelen – is om de pester uit het team te halen. Je zet hem bijvoorbeeld in een ander team. Zorg dan ook voor een aantekening in het personeelsdossier. Mochten er opnieuw klachten binnenkomen rondom de bully, dan is een carrière ergens anders de volgende stap, oftewel: ontslag. De basis voor ontslag is dan dat degene die pest voor een intimiderende en onveilige omgeving zorgt. Zorg alleen wel dat je de waarschuwingen steeds vastlegt in een dossier. Uiteindelijk is dat cruciaal voor een ontslag.
Overige tips om pesten geen voedingsbodem te geven
Zorg dat er een sfeer van open communicatie heerst in het team. Een gevoel van vertrouwen is ontzettend belangrijk om snel mee te krijgen of er iets speelt op de werkvloer.
- Informeer medewerkers over wat pestgedrag is zodat zij kunnen herkennen en erkennen wanneer iemand gepest wordt
- Zet het onderwerp pesten op de agenda tijdens een regulier overleg; maak het eens bespreekbaar
- Geef het management een korte cursus over pesten zodat zij het herkennen en makkelijk kunnen ingrijpen
Let op: wat je niét moet doen is de situatie in stand laten en degene die gepest wordt leren dat hij van zich af moet bijten. Dit maakt de situatie vaak alleen erger. En degene die gepest wordt zal zich nog kleiner gaan voelen. Zorg dus dat je als leidinggevende actief ingrijpt om zo echte verandering tot stand te brengen.